Xin bấm vào các hình để xem chi tiết giải thích trong Triết học A Tỳ Đàm.Mười hai Duyên khởi
"Ai thấy Duyên khởi là thấy Pháp, ai thấy Pháp là thấy Phật."Trong kinh Tương Ưng Bộ II (Samyutta Nikàya), Ðức Phật đã thuyết minh về mười hai nhân duyên (Duyên khởi) như sau:
"Do vô minh, có hành sinh; do hành, có thức sinh; do thức, có danh sắc sinh; do danh sắc, có lục nhập sinh; do lục nhập, có xúc sinh; do xúc, có ái sinh; do ái, có thủ sinh; do thủ, có hữu sinh; do hữu, có sinh sinh; do sinh sinh, có lão tử, sầu, bi, khỗ, ưu, não sinh, hay toàn bộ khỗ uẩn sinh. Ðây gọi là Duyên khởi".
"Do đoạn diệt tham ái, vô minh một cách hoàn toàn, hành diệt; do hành diệt nên thức diệt; do thức diệt nên danh sắc diệt; do danh sắc diệt nên lục nhập diệt; do lục nhâp diệt nên xúc diệt, do xúc diệt nên ái diệt, do ái diệt nên thủ diệt, do thủ diệt nên hữu diệt, do hữu diệt nên sinh diệt; do sinh diệt nên lão tử, sầu bi, khỗ, ưu, não diệt. Như vậy là toàn bộ khỗ uẩn đoạn diệt. Này các Tỷ kheo, như vậy gọi là đoạn diệt."
‘‘Avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ; viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ; nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ; saḷāyatanapaccayā phasso; phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā; taṇhāpaccayā upādānaṃ; upādānapaccayā bhavo; bhavapaccayā jāti; jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, paṭiccasamuppādo.‘‘Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho; viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho; nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho; saḷāyatananirodhā phassanirodho; phassanirodhā vedanānirodho; vedanānirodhā taṇhānirodho; taṇhānirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho; bhavanirodhā jātinirodho; jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī.’’
Từ Vô Minh cho đến Lão, Tử ta có 12 vấn đề, trong đó vừa là Nhân vừa là Quả, 2 món này xoắn chặt nhau làm nên cuộc luân hồi.
Xét trên thời gian tính (kāla) của các kiếp tái sinh, Vô Minh và Hành của đời trước (quá khứ) tạo ra các hệ quả của đời này (hiện tại) là Thức, Danh Sắc, Lục Nhập, Xúc, Thọ, Ái, Thủ, Nghiệp Hữu. Để rồi từ các thứ duyên này ở một kiếp sau (vị lai) nào đó Sinh Hữu (cũng là Sanh) và Lão, Tử, Sầu Bi tiếp tục có mặt.
Xét trên khía cạnh Nhân Quả thì vấn đề thời gian trong Duyên Khởi được tính như sau:
• Vô Minh, Hành, Ái, Thủ, Nghiệp Hữu kiếp trước là các pháp nhân quá khứ (atītahetu).
• Thức, Danh Sắc, Lục Nhập, Xúc, Thọ kiếp này là quả hiện tại (vattamānaphala).
• Ái, Thủ, Nghiệp Hữu, Vô Minh, Hành ngay kiếp này là các pháp nhân hiện tại (vattamānahetu).
• Thức, Danh Sắc, Lục Nhập, Xúc, Thọ trong các kiếp sau là quả tương lai (anāgataphala).
Xin bấm vào các hình để xem chi tiết giải thích trong Triết học A Tỳ Đàm.