Tâm Sân (dosamūlacitta)

Một cách đơn giản, tâm Sân có hai trường hợp:

1. Sự bất mãn tự phát:

Tâm sân thọ ưu hợp phẩn vô trợ

(domanassasahagataṃ paṭighasampayuttaṃ asaṅkhārikam)

Hình ảnh minh họa: sự lo ngại của người mẹ về đứa con gái của mình.

2. Sự bất mãn do được tác động, kích thích bởi người khác hay sự chần chừ của bản thân:

Tâm sân thọ ưu hợp phẩn hữu trợ

(domanassasahagataṃ paṭighasampayuttaṃ sasaṅkhārikam)

Hình ảnh minh họa: tâm trạng khó chịu của đứa con trai khi được ông bố phân tích cho biết cậu đã bị ai đó lừa dối.

Tâm Si (mohamūlacitta)

1. Trạng thái nghi hoặc về bất cứ vấn đề gì có liên hệ đến Tam Bảo:

Tâm si Hoài Nghi

(upekkhāsahagataṃ vicikicchāsampayuttaṃ).

Hình ảnh minh họa: một người thiếu tin tưởng về nghiệp lý.

2. Trạng thái tán loạn của tâm thức:

Tâm si Phóng Dật

(upekkhāsahagataṃ uddhacca-sampayuttaṃ).

Hình ảnh minh họa: một cậu học trò không có khả năng tập trung khi thầy giảng bài.

Tâm sân luôn luôn là ưu thọ (domanassa-sahagataṃ). Tâm Si luôn luôn là xả thọ (upekkhā-sahagataṃ).

Nói trên con số thì tâm bất thiện chỉ có 12 so với tâm thiện có đến vài chục loại, nhưng trong đời sống thường nhật của phàm phu thì sự xuất hiện của chúng chiếm đến phần lớn thời gian. Cơ hội cho thiện tâm thường rất nhỏ, có thể chỉ là một trên nhiều tỷ. Bên cạnh hàng tỷ lần xuất hiện của tâm tham trong những giây phút mà phàm phu cho là toại ý thì cũng có đến hàng tỷ lần xuất hiện của tâm sân trong một ngày cho những giây khắc mà phàm phu bất mãn chuyện này chuyện nọ.

Trích Triết Học A Tỳ Đàm.

Thánh | | Khổ mình khổ người Lý tưởng Đạo Phật | | Tâm Dục Giới English