Pháp tất cả chia có 2: Pháp Tục Ðế & Pháp Chơn Ðế.
Pháp Chơn Ðế chia có 2: Pháp Vô Vi & Pháp Hữu Vi.
Pháp Hữu Vi chia có 2: Danh pháp & Sắc pháp.
Danh pháp chia có 2: Tâm & Tâm sở.
Tâm chia có 2: Tâm Siêu Thế & Tâm Hiệp Thế.
Tâm Hiệp Thế chia có 2: Tâm Dục Giới & Tâm Ðáo đại.
Tâm Dục Giới gồm 54:
12 Tâm Bất Thiện,
18 Tâm Vô Nhân và
24 Tâm Tịnh Hảo.
12 Tâm Bất Thiện |
---|
Tâm | Cảm giác | Hợp tố | Tác Động |
---|
Tham Tham Tham Tham Tham Tham Tham Tham | Hỷ Hỷ Hỷ Hỷ Xả Xả Xả Xả
| Tà Kiến Tà Kiến Ly tà Ly tà Tà Kiến Tà Kiến Ly tà Ly tà | Vô trợ Hữu trợ Vô trợ Hữu trợ Vô trợ Hữu trợ Vô trợ Hữu trợ |
Sân Sân | Ưu Ưu | Phẩn Phẩn | Vô trợ Hữu trợ |
Si Si | Xả Xả | Hoài nghi Phóng dật | |
8 Tham = 2 (Hỷ / Xả) x 2 (Tà / Ly tà) x 2 (Vô trợ / Hữu trợ)
2 Sân = 2 (Vô trợ / Hữu trợ)
2 Si = 2 (Hoài nghi / Phóng dật)
18 Tâm Vô Nhân |
---|
Tâm | Cảm giác | Quả |
---|
Nhãn thức Nhãn thức Nhĩ thức Nhĩ thức Tỷ thức Tỷ thức Thiệt thức Thiệt thức Thân thức Thân thức Tiếp thu Tiếp thu Quan sát Quan sát Quan sát | Xả Xả Xả Xả Xả Xả Xả Xả Khổ Lạc Xả Xả Xả Xả Hỷ | Bất thiện Thiện Bất thiện Thiện Bất hiện Thiện Bất thiện Thiện Bất thiện Thiện Bất thiện Thiện Bất thiện Thiện Thiện |
Khai ngũ môn Khai ý môn | Xả Xả | |
Ứng cúng vi tiếu | Hỷ |
8 = 4 căn (mắt tai mũi lưỡi) x 2 (Thiện / Bất thiện)
2 = thân thức x 2 (Khổ / Lạc)
2 = tiếp thu x 2 (Thiện / Bất thiện)
2 = quan sát Xả x 2 (Thiện / Bất thiện)
1 = quan sát Hỷ
3 = khai ngũ môn, khai ý môn, ứng cúng vi tiếu.
24 Tâm Tịnh Hảo |
---|
Tâm | Cảm giác | Hợp tố | Tác động |
---|
|
Đại thiện Đại thiện Đại thiện Đại thiện Đại thiện Đại thiện Đại thiện Đại thiện | Hỷ Hỷ Hỷ Hỷ Xả Xả Xả Xả | Trí Trí Ly Trí Ly Trí Trí Trí Ly Trí Ly Trí | Vô trợ Hữu trợ Vô trợ Hữu trợ Vô trợ Hữu trợ Vô trợ Hữu trợ |
Đại quả Đại quả Đại quả Đại quả Đại quả Đại quả Đại quả Đại quả | Hỷ Hỷ Hỷ Hỷ Xả Xả Xả Xả | Trí Trí Ly Trí Ly Trí Trí Trí Ly Trí Ly Trí | Vô trợ Hữu trợ Vô trợ Hữu trợ Vô trợ Hữu trợ Vô trợ Hữu trợ |
Đại tố Đại tố Đại tố Đại tố Đại tố Đại tố Đại tố Đại tố | Hỷ Hỷ Hỷ Hỷ Xả Xả Xả Xả | Trí Trí Ly Trí Ly Trí Trí Trí Ly Trí Ly Trí | Vô trợ Hữu trợ Vô trợ Hữu trợ Vô trợ Hữu trợ Vô trợ Hữu trợ |
8 = Đại thiện x 2 (Hỷ / Xả) x 2 (Hợp trí / Ly trí) x 2 (Vô trợ / Hữu trợ)
8 = Đại quả x 2 (Hỷ / Xả) x 2 (Hợp trí / Ly trí) x 2 (Vô trợ / Hữu trợ)
8 = Đại tố x 2 (Hỷ / Xả) x 2 (Hợp trí / Ly trí) x 2 (Vô trợ / Hữu trợ)
Trong 54 tâm Dục giới, có 45 tâm dành cho phàm phu và thánh Hữu Học, tám tâm Đại tố và Vi Tiếu chỉ là của riêng các vị A-la-hán.
Người Tam nhân ở cõi Dục giới nếu có đủ duyên lành đắc pháp Thượng Nhân (thiền định, Đạo Quả) thì khi tu thiền định tức thiền Chỉ tịnh (samathabhāvanā) họ vẫn có thể có được năm tâm thiện Sắc giới (rūpāvacarakusalacitta), bốn tâm thiện Vô sắc (arūpāvacarakusalacitta) và nếu tu Tuệ quán (vipassanabhāvanā) thì sẽ có đủ 40 tâm Siêu thế.
Trích Triết Học A Tỳ Đàm