Cơ Tánh Hành GiảCơ tánh (Carita) ở đây là những khuynh hướng tâm lý của chúng sinh. Nói rộng thì có 63, còn nói gọn thì là 6 cơ tánh sau đây:
- Tham cơ tánh (rāgacarita): Là người có lòng tham nổi trội. Nếu tu tập thiền Chỉ tịnh, hạng này thích hợp với các đề mục Tử Thi và Thể Trược.
- Sân cơ tánh (dosacarita): Là người có lòng sân hận nổi trội. Hạng này thích hợp với đề mục bốn Phạm Trú và các đề mục màu sắc (dù màu trắng cũng là màu ưa thích của người nhiều ngộ tánh, vì nó đơn giản và sạch sẽ).
- Si cơ tánh (mohacarita): Là hạng độn căn, chậm chạp. Hạng này thích hợp với đề mục Hơi Thở, vì đề mục này thích hợp cho tất cả các cơ tánh.
- Tầm cơ tánh (vitakkacarita): Là người có bản tánh hướng ngoại một cách sôi nổi. Cũng tu chung đề mục với người tánh si.
- Tín cơ tánh (saddhacarita): Là người có niềm tin nổi trội, thích hợp với 6 đề mục Tùy Niệm (Tam Bảo và Thí, Giới, Thiên tùy niệm).
- Ngộ tánh (buddhicarita): Là hạng người có trí tuệ nổi trội. Hạng này thích hợp với các đề mục niệm Chết, Níp-bàn, Bất Tịnh Thực và Tứ Đại Tưởng. Đây là những đề mục sâu sắc, vi tế nên cần đến sự bén nhạy của trí tuệ.
Sáu đề mục Kasiṇa (Đất, Nước, Lửa, Gió, Ánh Sáng và Hư Không - tức là không kể 4 Kasiṇa màu sắc) và 4 đề mục Vô sắc (Hư Không Vô Biên, Thức Vô Biên , Vô Sở Hữu Xứ và Phi Tưởng Phi Phi Tưởng) thích hợp với tất cả cơ tánh.
40 đề mục thiền Chỉ tịnh gồm có:- 10 Đề Mục Hoàn Tịnh (Kasiṇa): Đất (paṭhavī), Nước (āpo), Lửa (tejo), Gió (vāyo), màu Xanh, Vàng, Đỏ, Trắng (nīla, pīta, lohita, odāta), Ánh Sáng (āloka) và Hư Không (ākāsa).
- 10 Đề Mục Bất Mỹ (Asubha): 10 giai đoạn thối rữa của xác chết.
- 10 Đề Mục Tùy Niệm (anussati): Niệm Phật (buddhānussati), Niệm Pháp (dhammānussati), Niệm Tăng (saṅghānussati), Niệm Giới (silānussati), Niệm Thí (cāgānussati), Niệm Thiên (devatānussati), Niệm Níp-bàn (upasamānussati), Niệm Chết (maraṇānussati), Thân Hành Niệm (kāyagatāsati) và Niệm Hơi Thở (ānāpānasati).
- 4 Vô Lượng Tâm (Brahmavihāra): Từ (mettā), Bi (karuṇā), Hỷ (muditā), Xả (upekkhā)
- 4 Đề Mục Vô Sắc (arūpajhānas): Hư Không Vô Biên (ananto ākāso), Thức Vô Biên (anantaṃ viññānaṃ), Vô Sở Hữu Xứ (natthi kiñcanaṃ), Phi Tưởng Phi Phi Tưởng (nevasaññānāsaññāyatanaṃ, "Etaṃ santaṃ, etaṃ paṇīta").
- 1 Bất Tịnh Thực (aharepatikulasanna): Khi coi nhẹ việc ăn uống.
- 1 Tứ Đại Tưởng (catudhatuvavatthana): Quan sát Tứ Đại qua từng bộ phận cơ thể bản thân.
Trích Thiền Chỉ Tịnh (samatha) & Thiền Quán (vipassanā)
Triết Học A Tỳ Đàm
|
