22 QuyềnQuyền (indriya) là những pháp căn bản đóng vai trò chủ yếu cho đời sống chúng sinh trong Tam Giới. Chính các pháp này đã làm nên sự khác biệt giữa Phàm với Thánh, Dục giới với Đáo đại, Nam với Nữ, đời sống tinh thần và vật chất.
Có tất cả 22 Quyền chia thành 5 nhóm như sau:
- Sắc Quyền (rūpa-indriya)
- Nhãn quyền (cakkhundriya): Thần kinh thị giác (cakkhupāsada)
- Nhĩ quyền (sotindriya): Thần kinh thính giác (sotapāsada)
- Tỷ quyền (ghānidriya): Thần kinh khứu giác (ghānapāsada)
- Thiệt quyền (jivhindriya): Thần kinh vị giác (jivhāpāsada)
- Thân quyền (kāyindriya): Thần kinh xúc giác (kāyapāsada)
- Nữ quyền (itthindriya): Sắc tố nữ (itthibhāvarūpa)
- Nam quyền (purisindriya): Sắc tố nam (purisabhāvarūpa)
- Nhóm Mạng Quyền (jīvitindriya)
- Mạng quyền (jīvitindriya): Gồm cả Danh (jīvitindriyacetasika) và Sắc mạng quyền (jīvitarūpa), tức sức sống tiềm ẩn hay nguồn năng lượng duy trì sự tồn tại.
- Nhóm Danh Quyền (nāma-indriya)
- Ý quyền (manindriya): Gồm 89 hoặc 121 tâm (citta).
- Tín quyền (saddhindriya): Niềm tin.
- Tấn quyền (viriyindriya): Sự cố gắng.
- Niệm quyền (satindriya): Khả năng ghi nhớ.
- Định quyền (samādhindriya): Khả năng tập trung tư tưởng.
- Nhóm Thọ Quyền (vedanā-indriya)
- Khổ quyền (dukkhindriya): Cảm giác đau đớn của thân.
- Lạc quyền (sukhindriya): Cảm giác dễ chịu của thân.
- Ưu quyền (domanassindriya): Cảm giác khó chịu của tâm lý.
- Hỷ quyền (somanassindriya): Cảm giác dễ chịu của tâm lý.
- Xả quyền (upekkhindriya): Cảm giác hững hờ, lãnh đạm của tâm lý.
- Nhóm Tuệ Quyền (paññā-indriya)
- Tuệ quyền (paññindriya): Khả năng hiểu biết, nhận thức vấn đề một cách đúng đắn.
- Vị Tri quyền (anaññātiññassāmītindriya): Tâm sở Trí Tuệ (paññā) trong tâm Sơ đạo (sotāpattimagga), được gọi như vậy vì đây là trí biết được điều mình chưa từng biết bao giờ, tức sự giác ngộ Tứ đế.
- Dĩ Tri quyền (aññindriyapaññā): Trí biết thêm đôi phần về điều mình đã từng biết qua một lần, ở đây chỉ cho tâm sở Trí Tuệ trong 3 Đạo cao và 3 Quả thấp.
- Cụ Tri quyền (aññātāvindriyapaññā): Trí biết được một cách rốt ráo lý Tứ đế mà mình đã từng biết qua, ở đây chỉ cho tâm sở Trí Tuệ trong tâm A-la-hán Quả (arahattaphala).
Trích Triết học A Tỳ Đàm
|