Có lần tôi vô cái hospice^* lúc 2 giờ sáng. Trước đó tôi đang ngủ ngon thì vị sư em kêu đi tụng kinh. Tôi buồn ngủ muốn chết luôn mà phải đi. Mà mấy người kêu tụng đó họ sống đâu có bao giờ chịu đi chùa. Rồi giờ họ một phần sợ ma, một phần đang nóng ruột nên cũng ráng mời thầy chùa vô coi và tụng kinh. Đang buồn ngủ vô gặp cái ông gần chết đó tôi tỉnh ngủ luôn. Ổng nằm ngửa trên giường, co tay đạp chân, như kiểu ông thấy gì đó nên ổng đỡ ổng đạp. Mà mặt mày ổng biến dạng, biến dạng đến mức không nhận ra là nam hay nữ.

Trong kinh nói thường những người trước khi mất họ thấy những cảnh sau đây: một là nghiệp tướng và hai là thú tướng. Nghiệp tướng là xem một đoạn phim quay nhanh những việc làm đã trải qua trong đời sống như săn bắn, câu cá, buôn bán, du lịch, công việc ở sở làm, tất cả những gì để lại dấu ấn sâu đậm nhất. Thú tướng là mình thấy những chỗ mà mình sắp tới. Ví dụ mình về địa ngục thấy lửa cháy, đầu trâu mặt ngựa, đao kiếm cung thương bén nhọn, nước tiểu hôi thối. Còn sinh làm súc vật thì thấy chuồng, cũi, máng heo, tàu ngựa, những thứ liên hệ đến súc vật. Sắp sanh vào ngạ quỷ thì thấy ao hồ, rừng núi hoang vu, lạnh lẽo đìu hiu. Sắp sanh vào atula thì thấy chiến tranh, đâm chém. Còn làm người thì thấy phố xá, nhà cửa, nam nữ đi qua đi lại. Có điều là cái mình thấy mấy cái đó mình không chia sẻ với ai được, vì khi mình thấy là mình đi luôn rồi. Lúc đó nhiều người họ thấy cái chuyện kinh dị lắm. Những chuyện xấu họ làm trước đây. Vì họ từng gạ gẫm người này người kia nên thấy người đó đến đòi nợ. Rồi khi họ bị chém thì họ phải đưa tay lên mà đỡ - như ông đó co hai tay hai chân lại rồi đạp đạp vậy. Nói chung họ thấy đủ chuyện hết.

Có ông kia gần chết mấy đứa con ông thấy ông cứ thở gấp. Vị sư đang tụng kinh gõ vào người ông và nói “ảo giác, ảo giác” thì ông mới tỉnh. Lúc mở mắt ra thì đứa con mới hỏi “Có chuyện gì vậy Ba?” Ổng nói “Ba đang ở dưới mặt đất!” Bình thường mình đi trên mặt đất, còn ông này đang ở dưới mặt đất. Rồi có một mụt măng trồi lên chọt vào cổ ông, nên ông phải tránh. Khi nghe Sư nói “Ảo giác, ảo giác” thì ông mới hết. Ông kể lại có lẽ vì lần đó ổng dọn cái bụi tre, ông thấy một ổ rắn trong đó. Ông mới giết rắn mẹ, và đập nguyên ổ trứng rắn. Trong đời ông làm nhiều việc xấu, nhưng cái đó để lại ấn tượng cho ông nhiều nhất.

Đi dọc bờ đất có những chỗ nước đọng, chỗ nước không đọng. Thì cái tâm thức mình cũng như vậy. Sóng thủy triều đánh lên khi nước rút xuống có chỗ đọng nước, chỗ không đọng nước. Tâm thức mình như sóng thủy triều, có chỗ đọng lại, chỗ không đọng lại. Các vị hỏi tại sao mình sống hàng chục năm, biết bao chuyện xảy ra mà lúc đó mình lại nhớ cái chuyện đó? Là do nhiều nguyên nhân khác nhau. Tính tình của mình, thiện nghiệp ác quá khứ của mình, khuynh hướng tâm lý mỗi ngày của mình. Tất cả các thứ đó cộng lại mới khiến mình thấy thứ này mà không thấy thứ kia.

Khi hòa thượng nói "ảo giác" thì ông mừng lắm. Hòa thượng giải thích là "Nếu nhớ lại chuyện cũ để mà ăn năn thì trong vô số kiếp ông có biết bao chuyện để phải ăn năn. Và chuyện cũ dầu tốt dầu xấu thì đều là chuyện cũ. Sao ông không ráng kiếm chuyện gì tốt để nhớ?" Thế là ông mới nhớ ra một chuyện cũng là cái bụi tre đó. Hồi xưa có hai mẹ con bà kia không có chỗ ở. Ông này có cho miếng đất để cất cái chòi. Mẹ góa con côi sống chỉ có cái chòi sơ sài. Một bữa ông đi làm về ông thấy cái chòi sơ sài quá ông đi chặt tre tốt về làm cột nhà cho 2 mẹ con ở. Hai mẹ con ở được hai mươi mấy năm, rồi bà mẹ chết ông chôn cất đàng hoàng, và giúp thằng con có công ăn việc. Thì cũng ngay bụi tre đó mà thay vì ông nhớ con rắn thì ông nhớ qua việc giúp 2 mẹ con.

Mình sống sao để có được những ấn tượng tốt thì không cần ai hộ niệm.

Trích bài giảng Ba Tạng và Con Đường Tu Chứng
Kalama xin tri ân bạn Nguyenhuongbichhue ghi chép.