Trong kinh mô tả tiến trình thành Đạo của chư Phật luôn luôn giống nhau. Có nghĩa là trước khi chứng Đạo thì các Ngài đều phải chứng đủ các tầng thiền, sắc giới rồi mới tới vô sắc, chứ không ai vô sắc mà tới sắc giới hết. Chuyện đó không có nha. Các Ngài phải chứng hết các tầng thiền sắc giới (Sơ, Nhị, Tam, Tứ thiền) rồi tới Hư không vô biên, Thức vô biên, Vô sở hữu xứ, Phi tưởng phi phi tưởng xứ. Tuy nhiên, ngay trước bậc thềm giác ngộ, ngay trước khoảnh khắc thành Phật, tất cả đều phải dùng Tứ thiền. Phải nhập vào Tứ thiền có từ đề mục hơi thở. Nhập vào đó rồi xuất ra, ra khỏi đề mục đó rồi mới quán chiếu 12 Duyên khởi. Vì đâu có hơi thở này? Vì đâu có thân tâm, danh sắc này? Các Ngài quán chiếu theo nguyên tắc 12 Duyên khởi.

Từ đâu có cái này? Do sanh mới có cái này. Mà Sanh từ đâu nó ra? Do Nghiệp hữu. Mà Nghiệp hữu từ đâu ra? Do Sanh hữu. Mà Sanh hữu từ đâu ra? Do tứ Thủ. Tứ Thủ từ đâu nó ra? Do 6 Ái. 6 Ái từ đâu nó ra? Do 6 thọ. 6 Thọ đi ra từ 6 xúc, 6 Xúc đi ra từ đâu ta? Nó từ Lục nhập. Lục nhập tức là 6 căn. 6 căn từ đâu ra? Nó do danh sắc đầu đời. Tức là do mình có mặt ở cõi nào mình có đủ 6 căn hay không. Mà danh sắc đầu đời từ đâu? Nó từ tâm đầu thai. Tâm đầu thai do đâu nó ra? Nó từ các nghiệp thiện ác quá khứ. Mà nghiệp thiện ác đâu nó ra? Là nó từ vô minh.

Vô minh là cái gì ? Là không biết rõ: Mọi hiện hữu là khổ, tất cả khổ lạc hỷ ưu đều là khổ; không biết rằng mọi thứ danh, sắc đều là khổ, không biết 5 uẩn là khổ, 12 xứ là khổ, 18 giới là khổ. Chính vì không biết (vô tri) trong khổ đế cho nên dẫn đến vô tri trong tập đế. Có nghĩa là, vì không biết nó là khổ nên mới thích trong khổ, thích trong khổ là đầu tư khổ. Muốn hết khổ thì phải chấm dứt Tập để. Hành trình nhận thức đó là Đạo đế. Sự vắng mặt của tập đế là Diệt đế. Mà do thiếu bốn nhận thức này cho nên được gọi là Vô minh. Ngài quán tới chỗ đó rồi Ngài mới quán ngược lại.

Nếu Vô minh diệt, khi không còn bất tri trong 4 đế thì không còn tạo các nghiệp thiện ác. Khi không tạo các nghiệp thiện ác thì không có đi đầu thai tái sanh. không có đi đầu thai tái sanh làm gì có 6 căn. Không có 6 căn làm gì có 6 xúc, có nghĩa là sự tiếp xúc giữa 6 căn với 6 trần. Nếu không có sự tiếp xúc thì không có 6 thọ. Không có 6 thọ thì không có 6 ái. Không có 6 ái thì không có tứ thủ. Thủ là ái và tà kiến ở mức độ sâu dày, nặng nề. Không có tứ Thủ thì không có nghiệp hữu (tức là nghiệp thiện ác). Không có nghiệp hữu thì không có sanh hữu (là các tâm đầu thai). Không có sanh hữu thì làm gì có sự xuất hiện tứ sanh (noãn, thai, thấp, hóa). Không có sự xuất hiện của tứ sanh thì làm gì có già bệnh chết, không có tứ sanh thì làm gì có sầu bi khổ ưu não, làm gì có cái chuyện muốn không được, thương phải xa, ghét phải gần. Làm gì có.

Khi quán duyên khởi theo chiều ngược, chiều xuôi như vậy thì chứng thành Phật quả.

Tại sao chúng ta nói được công thức mà chúng ta không thành? Là bởi vì chúng ta không đủ Ba La Mật, cho nên cái thấy của chúng ta là cái thấy của một đứa bé mà nó học thuộc lòng chứ nó không phải là sự trực nhận, nó không phải là nhận thức bằng máu xương của mình.

Như tôi nói rất nhiều lần. Một đứa bé mình cho nó học thuộc lòng bài viết về mô tả về cà phê: nguồn gốc cà phê, của bột cà phê, cách pha chế cà phê bằng các loại máy khác nhau, có xuất xứ ở đâu, rồi hương vị cà phê được mô tả bằng tất cả hình dung từ như thế nào, thì một đứa bé nó hoàn toàn có thể làm được chuyện đó. Nó có thể nói rào rào rào rào, nhưng phải đợi khi nào nó uống cà phê nó mới hiểu cà phê là cái gì, còn bây giờ thì nó chỉ học thuộc lòng rồi nó nhắc ra vậy thôi. Nhớ nha.

Trích bài giảng ATĐ Intensive 15.08.2021
Kalama xin tri ân bạn VuiHt ghi chép

Samaya jhāna | | Dục Thiền Quán Tưởng Dao Lam Áo Lam | | Lục Đại English